Στις 22 Μαΐου του 1963 κράτος και παρακράτος προχωρούν σε δολοφονική επίθεση κατά του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή λίγες μέρες αργότερα, σαν σήμερα, στις 27 Μαΐου.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης γεννήθηκε στις 3 Απρίλη του 1912. Αγωνιστής της Αντίστασης, αργότερα βουλευτής της ΕΔΑ, υφηγητής της Ιατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, παλιός βαλκανιονίκης, υπήρξε ειρηνιστής, ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Βαλκανική Συνεννόηση, ενώ μετά από δική του πρωτοβουλία του ιδρύθηκε η Eλληνική Eπιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (EEΔYE).
Έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση, κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Το 1943 ίδρυσε την «Ένωση των Ελλήνων Αθλητών» και διοργάνωσε αγώνες, από τα έσοδα των οποίων τροφοδοτούσε τα λαϊκά συσσίτια. Μετά την απελευθέρωση ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική και το 1950 αναγορεύθηκε υφηγητής στην έδρα της Μαιευτικής και Γυναικολογίας.
Στις εκλογές «της βίας και της νοθείας», όπως έμεινε στην ιστορία η εκλογική διαδικασία της 29ης Οκτωβρίου 1961, πολιτεύθηκε με το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ και εξελέγη βουλευτής Πειραιά. Τον ίδιο χρόνο δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα και με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η «Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη» (ΕΕΔΥΕ).
Στις 21 Aπριλιου 1963 το ελληνικό Kίνημα Eιρήνης οργανώνει την πρώτη Mαραθώνια Πορεία Eιρήνης παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση Καραμανλή φροντίζει να την απαγορεύσει. Παράλληλα η Αστυνομία και η Χωροφυλακή ανακοινώνουν ότι για τις 21 Απριλίου, ημέρα που θα πραγματοποιούνταν η πορεία, απαγορευόταν κάθε συγκέντρωση σε ανοιχτό χώρο, σε ολόκληρη τη χώρα. Η πορεία πραγματοποιείται και ο ειρηνιστής Γρηγόρης Λαμπράκης πρωτοστατεί.
Σύμφωνα με το τότε ρεπορτάζ της εφημερίδας «Τα Νέα» την 21η Απριλίου του 1963 η πρωτεύουσα βρισκόταν «επί ποδός πολέμου», ενώ «διά πρώτην φοράν τα περίφημα Τάγματα Ασφαλείας ενεφανίσθησαν επισήμως εις διαφόρους περιοχάς περί τον Μαραθώνα, έτοιμα προς δράσιν εις περίπτωσιν ανάγκης. Ακόμα και ναύται του Λιμενικού εχρησιμοποιήθησαν διά τη φρούρησιν της παραλίας του Μαραθώνος, διά τον φόβον προφανώς… αποβάσεως των οπαδών του Συνδέσμου “Μπέρτραντ Ράσελ”». Επί ποδός βρίσκονται συνολικά 10.000 άνδρες της Aστυνομίας, της Xωροφυλακής, του Λιμενικού Σώματος. Oι προσβάσεις προς τον Mαραθώνα αποκλείονται.
O κύριος όγκος των «οδοιπόρων της ειρήνης», περιγράφει ο Tύπος της εποχής, περί τους 3.000, αναχαιτίζεται, απωθείται, διαλύεται στους Aμπελόκηπους στο ύψος της Αγίας Tριάδας και στον Άγιο Δημήτριο, στην οδό Πανόρμου. Συλλαμβάνονται 628, ανάμεσά τους ο Mίκης Θεοδωράκης, ο Mίνως Aργυράκης, ο Aλέκος Aλεξανδράκης, η Aλίκη Γεωργούλη και πρώην βουλευτές και υποψήφιοι του κόμματος της Eνιαίας Δημοκρατικής Aριστεράς (EΔA).
Στον Tύμβο του Mαραθώνα μπόρεσαν να φτάσουν τέσσερις. Ανάμεσα τους ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Aπό τον Tύμβο θα ξεκινήσει την πορεία που θα μείνει στην ιστορία του ελληνικού ειρηνιστικού κινήματος ως η Πρώτη Πορεία Eιρήνης. Kρατάει στα υψωμένα χέρια του ένα απλό πανό με τη λέξη EΛΛAΣ και με το σύμβολο του «Συνδέσμου Eιρήνης Mπέρτραντ Pάσελ», τον κύκλο με τον τσακισμένο σταυρό, παγκόσμιο σύμβολο της ειρήνης. Θα διανύσει έτσι πέντε χιλιόμετρα προς την Αθήνα.
Στη Ραφήνα οι αρχές ασφαλείας θα επιχειρήσουν να τον σταματήσουν και να τον σύρουν στο δάσος. Θα αποτύχουν μετά από την επέμβαση κατοίκων της περιοχής και όσων συνοδεύουν το Λαμπράκη. Οι τελευταίοι θα συλληφθούν κοντά στο Πικέρμι. Ο ίδιος ο Λαμπράκης θα συλληφθεί κοντά στο Χαρβάτι.
Οι αρχές ασφαλείας τον επιβιβάζουν σε ένα όχημα και αφού τον περιφέρουν για τρεισήμισι ώρες των εγκαταλείπουν στη Νέα Ιωνία. «Η πορεία ειρήνης, έστω και συμβολικά έγινε, μολονότι η κυβέρνησις έλαβε μέτρα που ούτε στην κατοχή είχαμε γνωρίσει. Ακολουθώντας πολιτική βάσεων και πυρηνικών υποβρυχίων “Πολάρις” δε θέλησε να επιτρέψει στο λαό να εκδηλώσει τη θέληση του για ειρήνη. Δεν το κατόρθωσε» θα δηλώσει ο Λαμπράκης στον τύπο.
Η δολοφονία Λαμπράκη
Ένα σχεδόν μήνα αργότερα, στις 22 Μάη 1963 και ώρα 22:15, κοντά στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Ερμού στη Θεσσαλονίκη, ο Γρηγόρης Λαμπράκης δέχτηκε δολοφονική επίθεση και τραυματίστηκε θανάσιμα. Μετά τις εκλογές του 1961, γνωστές ως εκλογές «βίας και νοθείας» καθώς, όπως έμεινε στην ιστορία «ψήφισαν και τα δέντρα», το πολιτικό σύστημα της χώρας βρισκόταν σε οξεία κρίση και επικρατούσαν κοινωνικές αναταραχές. Κάθε φιλειρηνική κίνηση ήταν απαγορευμένη. Η Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη, ήταν σχεδόν παράνομη και το κλίμα ψυχροπολεμικό.
Σε αυτές τις συνθήκες, ο Γρ. Λαμπράκης θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να μιλήσει σε συγκέντρωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη με θέμα: «Ειρήνη και αφοπλισμός διά τον κόσμον ολόκληρον και διά την Ελλάδα» που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος.
Την ώρα που ο Λαμπράκης κατευθύνεται προς τα γραφεία για την έναρξη της εκδήλωσης βρίσκεται σε εξέλιξη αντισυγκέντρωση. Πλήθος παρακρατικών και αστυνομικών με πολιτικά είχαν καταλάβει τα γειτονικά πεζοδρόμια, φωνάζοντας συνθήματα και προπηλακίζοντας όσους προσέρχονταν στην αίθουσα. Αν και μεγάλος αριθμός ένστολων αστυνομικών βρίσκεται γύρω από το χώρο που πραγματοποιείται η συγκέντρωσή, παρά τις διαμαρτυρίες των οργανωτών και του ίδιου του Λαμπράκη δεν λαμβάνουν κανένα μέτρο για την απώθηση των παρακρατικών.
Στην είσοδο του κτιρίου ένας από αυτούς επιτίθεται στο Λαμπράκη και τον χτυπά στο κεφάλι. Αυτό το τραύμα είναι ελαφρύ. Σοβαρά τραυματίζεται ο αριστερός βουλευτής, Γιώργος Τσαρουχάς. Οι παρακρατικοί προσπαθούν να μπουν στο κτίριο και η αστυνομία δεν κάνει καμία προσπάθεια να τους εμποδίσει.
Τα μέλη της Επιτροπής με δυσκολία καταφέρνουν να κλείσουν την πόρτα. Όταν αρχίζει την ομιλία του και ακούγεται από τα μικρόφωνα, οι παρακρατικοί αρχίζουν να πετάνε πέτρες στο κτίριο Τα τζάμια σπάνε και πέφτουν στα κεφάλια των ομιλητών και των παρευρισκομένων. «Κάτω η ειρήνη», «Θέλουμε πόλεμο» «Λαμπράκη θα πεθάνεις» είναι σύμφωνα με το Ριζοσπάστη τα συνθήματα που ακούγονται, ενώ Λαμπράκης διακόπτει την ομιλία του: «Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Ως εκπρόσωπος του έθνους και του λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονικής απόπειρας εναντίον μου και καλώ τον υπουργό Βορείου Ελλάδας, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή Αστυνομίας Πόλεων, τον διοικητή Ασφαλείας Θεσσαλονίκης να προστατεύσουν τη ζωή των συγκεντρωμένων φίλων της ειρήνης και τη ζωή μου…»
Με την ολοκλήρωση της εκδήλωσης, ο Λαμπράκης εγκατέλειψε την αίθουσα για να γυρίσει στο ξενοδοχείο του. Τον ακολούθησαν μόνο δύο σύντροφοί του, καθώς η αστυνομία απέκλεισε το κοινό της εκδήλωσης στο εσωτερικό της αίθουσας, απαγορεύοντας προσωρινά την έξοδο. Στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Ελ. Βενιζέλου και παρά το γεγονός ότι η αστυνομία είχε αποκλείσει όλους τους δρόμους, ένα τρίκυκλο εμφανίστηκε από το πουθενά, πλησίασε το Λαμπράκη με μεγάλη ταχύτητα. Ο ένας από τους δύο επιβαίνοντες του επέφερε ισχυρό χτύπημα στο κεφάλι με λοστό. Κανείς αστυνομικός δεν κινήθηκε για να εμποδίσει το τρίκυκλο πριν το χτύπημα, να συλλάβει τον οδηγό του μετά, ή ακόμα και να βοηθήσει τον αιμόφυρτο Λαμπράκη.
(Πηγές: tvxs, sansimera)
